zaterdag 20 oktober 2012

5 Machuca



De film


Chili anno 1973. De kloof tussen rijk en arm leidt tot grote spanningen. De dagen van president Salvador Allende lijken geteld. Het rijke bourgeois zoontje Gonzalo maakt op school kennis met de straatarme Pedro. De wereld van verschil wordt pakkend in beeld gebracht. We krijgen en schitterende analyse van de Chileense tijdsgeest van begin jaren '70. Het land balanceert op de rand van een burgeroorlog. Het contrast, ook het politieke wordt aangrijpend in beeld gezet, zonder emotioneel te worden. Net zoals in Salvador Allende toont Andres Wood ons aan dat een vreedzaam samenleven van rijk en arm in het Chili van de jaren zeventig een utopie was. Machuca drijft ons mee in een fijn scenario, met knappe acting van de twee jongens. Knappe vondst in de film is het gebruik van de microkosmos van school en gezin als metafoor voor de maatschappelijke context. Machuca is beklijvende wereldcinema over de zwartste bladzijden uit de Chileense geschiedenis.


Door deze film te kijken wil ik een antwoord krijgen op volgende vragen:

·      hoe was het om in die tijd te leven in Chili?

·      wat is nu juist het verschil tussen communisme – kapitalisme – socialisme - … ?

De regisseur

Machuca is een film van Andrès Wood. Hij is een Chileense filmregisseur. In zijn film heeft hij een kritische kijk op de Chileense samenleving. Volgens sommige bronnen zou de film Machuca, autobiografische trekken hebben. Wood zou zijn eigen ervaringen van zijn jeugd verwerkt hebben in de film.



Achtergrondinformatie

Chili in de 19de eeuw

Na de eerste wereldoorlog regeerden verschillende politieke partijen het land. Er werd geprobeerd om sociale hervormingen door te voeren. In 1973 greep generaal Augusto Pinochet de macht. Tijdens deze staatsgreep werden duizenden mensen gedood, ook de president Salvador Allende.

Augusto Pinochet was een dictator. Hij liet iedereen die tegen hem was opsluiten of vermoorden. Hij was president tot 1988, daarna werden er vrije verkiezingen gehouden. In 1990 trad de nieuwe president aan en werd er stap voor stap gebouwd naar een democratisch bestuur.



Salvador Allende

Salvador Allende werd geboren op 26 juli 1908 in Valparaiso. In 1933 richtte hij de Socialistische Partij op. In 1937 werd hij parlementslid. Later was hij minister van Gezondheid in de regering van Pedro Aguirre Cerda. In 1945 werd hij senator en van 1965  tot 1969 was het president van de Senaat.



Allende stond aan het hoofd van een coalitie van socialisten en communisten. Pas in 1970 boekte hij echt succes, omdat hij een samenwerkingsverband van linkse groeperingen aanvoerde. Op 4 september 1970 won hij de presidentsverkiezingen, maar de partij had geen absolute meerderheid. Hij werd door de steun van de christen-democraten toch aangesteld als president, op voorwaarde dat Chili een democratie werd.

Hij was de eerste socialist in Latijns-Amerika die via verkiezingen een staatshoofd werd.

Salvador Allende wilden van Chili een socialistische maatschappij maken. In 1973 kwam er een einde aan zijn regeerperiode door een staatsgreep van Augusto Pinochet. Uit onderzoek is gebleken dat Salvador Allende zelfmoord pleegde.

Augusto Pinochet

Augusto Pinochet werd in 1971 door de president Salvador Allenda tot bevelhebber van het leger benoemd. In augustus 1973 werd hij tijdens een ernstige economische crisis opperbevelhebber van het leger. Op 11 september 1973 maakte Pinochet met een bloedige staatsgreep een einde aan Allendes socialistische regering.



Op 1 juli 1974 werd Pinochet president van Chili. Tegenstanders werden gedood, verdwenen of werden gevangen gezet.

In 1977 veroordeelde de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties het bewind van Pinochet vanwege het martelen van gevangenen.

Op 11 september 1980 werd via volksstemmen een nieuwe grondwet aangenomen. In deze grondwet stond dat de regering van Pinochet tot 1989 aan de macht mocht blijven. Chili werd een dictatuur en Pinochet was de leider.

In 1986 werd er een aanslag gepleegd op Pinochet, maar deze mislukte. Hierdoor werden de maatregelen tegen de vijand nog strenger.

In 1989 werd er een nieuwe president verkozen van democratische verkiezingen.

In 1998 verbleef Pinochet in een ziekenhuis in Londen. Daar werd hij aangehouden door de Britse politie. Hij werd beschuldigd van moord,terrorisme,massamoord, marteling van en het laten verdwijnen van meer dan zeventig Spaanse burgers tijdens de regeerperiode.

Door de arrestatie ontstonden er protesten en demonstraties van aanhangers van Pinochet. Deze protesten kwamen er vooral omdat er een mogelijkheid was da Pinochet in Spanje berecht zou worden.

In 2002 keerde Pinochet toch terug naar Chili, omdat hij te ziek was om nog een rechtzaak te beginnen. Er werd beslist dat Pinochet geestelijk niet is staat was tot een proces.

Augusto Pinochet overleed op 91 jarige leeftijd in het militaire ziekenhuis in de Chileense hoofdstad Santiago.

Socialisme

Socialisme is een politieke stroming die de welvaart over iedereen wil verdelen. De basis van het socialisme is een maatschappij zonder klassen, waarin de productie en productiemiddelen in handen van de staat zijn en waar de opbrengst van productie verdeelt wordt.

Er zijn verschillende stromingen binnen het socialisme: het collectivisme, het anarchisme, het communisme, … .

Capitalism is the exploitation of man by man. Yes? Well socialism is exactly the reverse.

(Len Deighton)

 

Marxisme

Het marxisme is gebaseerd op het denken van Karl Marx. Volgens het marxisme is de ontwikkeling van het kapitalisme een proces dat onvermijdelijk leidt tot de ineenstorting van de economie en maatschappelijke orde.

Het marxisme komt voor uit het socialisme

Karl Marx: een groot man die alles voorzien had, behalve het marxisme.

(André Frossard)

Communisme

Communisme is een maatschappelijk stelsel waarin de productiemiddelen gemeenschappelijk eigendom zijn van de staatsburgers.

Karl Marx was een van de grondleggers van het communisme. Hij was een filosoof en dacht veel na over de komst van de fabrieken. Er was een groot verschil tussen arm en rijk. Dat vond Marx oneerlijk.

In het ‘Communistisch Manifest’ van 1848 stelt Marx dat alleen de afschaffing van het privébezit een gelijke maatschappij tot stand kan brengen. Hij wil het kapitalisme omver werpen en een klasseloze maatschappij die vrij is van sociale onrechtvaardigheid en egoïsme.

In West-Europa werd er een verzwakte vorm van het communisme toegepast. In Rusland ontwikkelde Lenin een nog strijdvaardigere visie. In 1917 was Rusland het eerst land waar communisme werd toegepast. Er kwam een dictatuur waardoor enkele communisme niet verboden werd. Er was maar een probleem, Lenin wou de macht zelf behouden.

Jozef Stalin was de opvolger van Lenin. Stalin voerde hetzelfde bewind. De arbeiders hadden het helemaal niet beter dan voor het communisme. Iedereen die kritiek had op Stalin werd vermoord of weggevoerd. Dit zorgde voor vele doden.

Na de tweede wereldoorlog volgden ook China en Cuba.

Eind jaren 80 werd het communisme in de meeste landen opgegeven.

 

"Communism is for us not a state of affairs which is to be established, an ideal to which reality [will] have to adjust itself. We call communism the real movement which abolishes the present state of things. The conditions of this movement result from the premises now in existence."

(Karl Marx)



Kapitalisme

Kapitalisme is een economisch systeem waarin bedrijven en productiemiddelen in particuliere handen zijn en winst maken voorop staat.

Het systeem is gebaseerd op de vrijemarkteconomie. We vinden vier kenmerken terug in het kapitalisme:

·      het individu: de maatschappij is een samenstelling van individuen. Ze kiezen hoe ze geld verdienen en hoe ze het verdiende geld besteden;

·      het marktmechanisme: samenkomst van vraag en aanbod;

·      de productie door ondernemingen;

·      de mentaliteit: het doel is winst maken. Enkel ook voor kwantiteit;

Door de industrialisatie werd industrie de belangrijkste bron van inkomen. Hierdoor verhuisden de mensen van het platteland naar de stad.

In de negentiende eeuw werd het kapitalisme het meeste benaderd in West-Europa en de Verenigde Staten. In die tijd ontstonden ook opvattingen die zich afzetten tegen het kapitalisme. Bijvoorbeeld het socialisme.

 

Kapitalisme is het verbazingwekkende geloof dat de meest ondeugende mensen de meest ondeugende dingen zullen doen ten behoeve van wat het beste is voor iedereen.

( J.M. Keynes)

 

Chili: nu?



In 1990 keerde de democratie terug in Chili. Het land wordt sinds de overgang bestuurd door de Concertación de Partidos por la Democracia. Dit is een centrumlinkse coalitie van vier partijen.

In 2006 werd de eerste vrouwelijke president verkozen. Michelle Bahcelet, lid van de Socialistische Partij van Chili.

Samenvatting van de film

De film speelt zich af in Chili en begint in 1973. Een van de hoofdpersonages is Gonzale Infante. Hij is elf jaar en woont in de rijkere wijken van Santiago. Gonzale ziet zijn vader niet zo vaak. Zijn moeder heeft een affaire met de rijkere Roberto. Roberto bezorgt hen exlusieve voeding en dure spullen, zoals bijvoorbeeld eerste edities van boeken. Gonzale moet vaak mee naar Roberto.



In 1973 is Salvador Allende de president van Chili. Hij is een socialist en heeft erg marxistische ideeën. De rijkere burgers van Chili zijn het niet eens met zijn beleid, omdat ze bang zijn dat ze hun rijkdom gaan verliezen.

Gonzale gaan naar het Sint-Georges College. Dit is een school voor de rijken. Pater McEnroe is het hoofd van de school. Hij beslist om de school ook open te stellen voor de armen. Hij wil de rijken en armen met elkaar verenigen. Pater McEnroe wil gelijkheid voor iedereen ongeacht afkomst,rijkdom, ... In de film zegt hij ‘Het kan me niet schelen wie je bent of waar je bent geboren. Hier zal je respect tonen.’



Door de openstelling van de school komt Gonzola Infante in contact met Pedro Machuca. Pedro is een jongen uit de armere buurt. De kennismaking verloopt minder vlot, maar tijdens een ruzie op de speelplaats neemt Gonzola het op voor Machuca. Dit is het begin van een mooie vriendschap. Vanaf dat moment zijn Gonzale en Machuca onafscheidelijk. Ze leren elkaars familie kennen en daardoor komt Gonzale ook in contact met Silvana, de nicht van Machuca. Ze doen alles samen en maken veel plezier.

 

Ze leren elkaar waarderen en de kinderen vinden het niet erg dat ze niet dezelfde afkomst hebben. Rijk of arm maakt voor hen geen verschil.

Toch is de kloof duidelijk zichtbaar. In de film wordt dit ook heel erg duidelijk in een bepaalde scène. De vader van Machuca is een alcoholist en is zelden thuis. Wanneer hij thuis komt en hij treft Gonzale daar aan confronteert hij de jongens met hun vriendschap. Volgens de vader kunnen ze nooit vrienden blijven, want Machuca zal eindigen als wc-jongen terwijl Gonzale directeur zal worden van een bedrijf. De vriendschap is gedoemd om te mislukken.

In de film is te zien hoe de economische toestand steeds slechter wordt. Wanneer er voedselblikken worden uitgedeeld, staan de rijken vanvoor en de armen vanachter. Dit maakt dat de rijken veel meer kan hebben op een voedselblik, voor de armen is het afwachten of ze nog is krijgen.

Wanneer Pinochet een staatsgreep pleegt, is dit ook onmiddellijk merkbaar in de school. De leiding van de school ontnomen van Pater McEnroe en doorgegeven aan het leger.

De armen zijn het niet eens met het nieuwe regime en dit wordt duidelijk door de protesten die ze houden. De rijken houden op hun buurt ook demonstraties om de armen te verdrijven. Ze vinden dat ze recht hebben op hun rijkdom en ze willen deze niet delen.

Door een woordwisseling hebben Machuca en Gonzale ruzie gekregen. Gonzale wil Machuca gaan bezoeken, maar hij komt voor een onaangename verrassing te staan. Wanneer hij de wijk binnenkomt treft hij er soldaten aan. Ze sleuren de mensen uit hun huizen. Protest wordt afgestraft met geweld. Ook de vader van Silvana ontkomt niet aan het geweld. Silvana wil het opnemen voor haar vader, maar wordt voor de ogen van Machuca en Gonzale doodgeschoten. Machuca kijk nog een laatste keer om en springt dan op zijn fiets en vlucht weg.

Daarna volgt de aftiteling.

Weetje

Het sociale project op de school van Gonzalo is geïnspireerd op een project dat daadwerkelijk plaatsvond op Saint George’s College: een katholieke particuliere school in Santiago waar Wood zelf in 1983 zijn eindexamen deed. In 1973 leidde Pater Whelan op die school een aantal sociale experimenten, gebaseerd bevrijdingstheologie, tot verontwaardiging van een groot aantal welgestelde ouders van de leerlingen. Een van deze projecten (het toelaten van enkele beursleerlingen uit de arme wijken) wordt beschreven in de film.


Bronnen

Encarta, Winkler Prins, Communisme.

Encarta, Winkler Prins, Kapitalisme

Encarta, Winkler Prins, Salvador Allende

Encarta, Winkler Prins, Augusto Pinochet

Encarta, Winkler Prins, Socialisme

Encarta, Winkler Prins, Marxisme

Encarte, Winkler Prins, Chili


Communisme, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Communisme)

Communism, internet, Wikiquote (http://en.wikiquote.org/wiki/Communism)

Citaten met kapitalisme, internet, Citaten (http://www.citaten.net/zoeken/citaten-kapitalisme.html)

Machuca, internet, Zebrecinema, (http://zebracinema.be/film/machuca)

Machuca, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Machuca)

Citaten met marxisme, internet, Citaten (http://www.citaten.net/zoeken/citaten-marxisme.html)

Socialsm, internet, Wikiquote, (http://en.wikiquote.org/wiki/Socialism)

Chili, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Chili)

Salavdor Allende, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Salvador_Allende)

Augusto Pinochet, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Augusto_Pinochet)

Andrès Wood, internet, Wikipedia, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9s_Wood)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten