woensdag 12 december 2012

7 Trein der duizend



De bodem van de menselijke slechtheid is onpeilbaar
 (Elise Baker – Auschwitz van Laurence Rees p 20)


Op woensdag 21 november 2012 ging ik naar de fotoreportage ‘ Trein der duizend: Getuigen van de volgend generatie’ In het Vrijzinnig Ontmoetingscentrum van Hasselt. Dit is een reportage die gemaakt werd door leerlingen van het secundair onderwijs die samen met de laatste getuigen van het vernietigingskamp Auschwitz een indrukwekkende reis maakte.

Naar aanleiding van deze reportage verdiep ik me in dit onderwerp en zoek ik een antwoord op de volgende vragen:

v wat was Auschwitz?

v wanneer werd het een vernietigingskamp?

v was het enkel een vernietigingskamp?

v hoeveel mensen stierven er?


De tentoonstelling


Tijdens de tentoonstelling heb ik veel beeldmateriaal verzameld, hieronder vindt u een selectie van de foto’s die ik persoonlijk gekozen heb.


 
Achtergrondinformatie

Om wat meer te weten te komen over het onderwerp trok in naar de plaatselijke bibliotheek en huurde ik hier een stapel boeken. Het inlezen kon beginnen...
 

Het begin

Voor Hitler en voor andere SS’ers was het belangrijk om een oorzaak te vinden voor het verlies van Duitsland in WO I. Volgens hen was het de schuld van de joden.

Volgens hen werd het gevaar veroorzaakt door de internationale samenzwering van het wereldjodendom. De joden hielpen elkaar over de grenzen heen en wilden de wereld veroveren .

Auschwitz was bij de opstart geen vernietigingskamp, het was een gevangeniskamp waar alle soorten gevangen terecht kwamen.

Buiten de lichamelijke foltering die de gevangen vooral ondergingen door de zware arbeid die ze moesten leveren was er ook een geestelijke foltering.

De gevangen wisten nooit hoelang ze moesten vastzitten in het kamp.

‘De onzekerheid over de duur van hun gevangenschap was iets waar ze nooit mee konden omgaan. Dit was het, dat hen uitputte en zelfs de meest standvastige wil kon breken…. Alleen hierdoor al was hun leven in het kamp een marteling.’

Hoss - Auschwitz van Laurence Rees- p 28

Tijdens de beginjaren van de gevangenis werden de gevangen ingedeeld per barakken. Voor elke barak werd er een verantwoordelijke, een kapo, aangesteld. Deze persoon had de macht over de barak en zorgde ervoor dat alles in orde was.

De kapo’s waren soms nog erger dan de SS’ers. Ze hadden veel macht en het was belangrijk dat je hen ten vriend hield. Anders werd je leven een hel (of nog erger!). Maar de taak van de kapo’s had ook een keerzijde. Zolang alles goed verliep was er geen probleem, maar als er iets fout ging, bestond er de kans dat ze hun ‘functie’ verloren. Wanneer je als ex-kapo terug tussen de gewone gevangenen leefde, werd je vermoord!

Hoe kon het zover komen?

Door de toenemende haat voor de joden, die alleen maar erger werd na 9 november 1938. Op die dag vermoordde een joodse student ‘Herschel Grynzspan’ een Duitse diplomaat in Parijs. De reactie op deze moord was het vernielen van joodse eigendommen en het massaal oppakken van de joden.

Tijdens de kristalnacht werden duizend synagogen in brand gestoken. Er werden 400 joden gedood en zeker 30000 joodse mannen gingen voor x- aantal maanden naar een concentratiekamp.

Het gevolg hiervan was dat vele Duitse joden emigreerden naar andere landen. In 1939 hadden 450 000 joden het Duitse grondgebied verlaten.

Wanneer de joden het land wilden verlaten werden ze van hun geld beroofd.

Verspeel geen tijd aan de joden. Het is een vreugde om eindelijk het joodse ras te kunnen aanpakken. Hoe meer er sterven, hoe beter.

( Hans Frank - Auschwitz van Laurence Rees – p 35)

 

Na 1939 kwamen er ook getto’s. Hier gingen de joden afzonderlijk wonen en werden ze voor de eerste maal opgesloten. Ze mochten niet meer uit de getto’s. In die tijd werden de kinderen ook gescheiden van hun ouders. Men ging het waardevol en het waardeloos bloed scheiden van elkaar.

Aanvankelijk hadden de Duisters een ander plan voor ogen. De joden moesten niet noodzakelijk worden uitgeroeid, maar ze moesten verdwijnen. Himmler beschrijft het plan als volgt: ‘ Ik hoop te verwezenlijken dat door middel van een grootscheepse evacuatie van alle joden naar Afrika of een andere kolonie het begrip ‘joden’ volledig geëlimineerd zal zijn.’ (p 39).

Tijdens de leidersjaren van Hitler was er veel mondelinge communicatie. Men ging het papier uit de weg, zo was er weinig bewijs van hun regeermethode. Doordat er zoveel mondeling besproken werd, waren er maar weinig mensen op de hoogte van het echte plan.

Hoe het van kwaad naar erger ging.

De eerste gevangen die toekwamen in Auschwitz waren 30 Duitse criminelen die zouden fungeren als kapo’s. Hun taak was het in bedwang houden van de andere gevangen. T.o.v. de andere gevangen hadden ze een luxe leven.

Blok II

Getuigenis uit de beruchte tweede blok:

          Jerzy Bielecki moest als straf naar Blok II daar kwam hij in de hel.
          Hij moest op een kruk gaan zitten met de zijn handen achter zijn
          rug gebonden. Daarna werd hij vastgebonden aan een nok en
          werd de nok weggeduwd. De SS’ers die hem de marteling
          bezorgde, vertrok.
          Hij had zoveel pijn en dacht dat het einde in zicht was. Gelukkig
          was er een SS’er die hem zei dat het bijna over was. Door deze
          woorden hield Bielecki vol en werd hij uiteindelijk bevrijd en kon
          hij terug naar de binnenplaats.

De getuigenis van Bielecki is een voorbeeld van de verschillende karakters die rondliepen in Auschwitz. Er was een groot onderscheid. Er waren SS’ers en kapo’s die heel erg hardhandig waren en die geen medelijden hadden, andere hadden nog enige menselijkheid. De getuigenis laat ook de wreedheden van het kamp zien. Sommige SS’ers gingen echt tot het uiterste. De martelmethode die hier boven beschreven staat is, slecht een van de vele die gebruikt werden. Andere mogelijke methodes waren: onder water houden, met naalden onder de nagels prikken, het gebruik van gloeiend ijzer, een gevangen met  benzine overgieten en in brand steken, de gevangen met het hoofd in een hete oven steken, … .

Wanneer gevangen de kans kregen om het kamp te verlaten, waren ze verplicht om een papier te ondertekenen waarop stond dat ze geen klachten hadden in het kamp.

Uitbreiding van het kamp

‘Heren het kamp zal worden uitgebreid. Mijn redenen hiervoor zijn veel belangrijker dan uw bezwaren.’
( Himmler –
Auschwitz van Laurence Rees  -p 54)

Na een inspectiebezoek door Himmler, werd er besloten om de capaciteit van Auschwitz uit te breiden tot 30 000. Drie kilometer verder werd en ook een tweede kamp gebouwd met een capaciteit van 100 000 gevangen.

Wanneer er problemen waren, werd er verondersteld dat je deze liet verdwijnen. Hoe je dit deed, werd niet gevraagd. Dat was niet belangrijk.

De gaskamers

Voor 1941 werden de meeste slachtoffers niet vergast, maar gewoon doodgeschoten. De gevangenen moesten voor een grote kuil gaan staan en werden geëxecuteerd.

In 1941 was er de actie I4FI3. Deze actie werd opgericht om ‘alle zieken te genezen’. Dit was natuurlijk mooie praat, want de zieken kwamen nooit meer terug. Ze werden naar Duitsland getransporteerd en vergast. Ze werden vermoord omdat ze niet langer konden werken.  De eerste vergassingen gebeurden dus niet in Auschwitz zelf. Pas later werden er gaskamers gemaakt.

Men gebruikten allerlei trucjes om de mensen op een rustige manier naar de gaskamers te brengen.

Een voorbeeld van de misleiding : “Jullie gaan nu baden en worden gedesinfecteerd. We willen geen epidemieën in het kamp… Daarna worden jullie naar je barakken gebracht, waar jullie warme soep krijgen. Jullie zullen tewerk gesteld worden in overeenstemming met jullie opleiding en ervaring. Kleed je nu uit en leg je kleren voor je op de grond.” (Maximilian Grabner – p101)

De meeste gevangen zouden nooit naar de barakken gaan en kregen nooit warme soep. Dit was slechts een truc, om alles vlekkeloos te laten verlopen.

 

Overlevingskansen

Om te overleven in het kamp moest je het slim spelen. Je moest jezelf nuttig maken voor een specifieke Duitser. Wanneer die Duitser afhankelijk werd, kreeg je bescherming tegen een straf en tegen de dood.

Een nieuwe uitbreiding

In 1942 volgde er een nieuwe uitbreiding en de regels in het kamp veranderden ook. Er was al een nieuwe regel ingevoerd waardoor je de gevangen beter kon herkennen. Nu werden de gevangen ook kaal geschoren en voor het eerst kwamen er vrouwen in het kamp.

Op onderstaande kaart ziet u de verschillende kampen die rondom Auschwitz lagen.






De gewone burgers

Alle burgers wisten dat er afschuwelijk dingen gebeurden met de joden en andere ongelukkige die gedeporteerd werden, maar later na de oorlog zouden ze zeggen dat ze van niets wisten.

The boy in the striped pyjamas

Om dit onderwerp af te sluiten ga ik de film ‘The boy in the striped pyjamas’ kijken.  

De trailer:

In de film zie ik duidelijke overeenkomsten met de tentoonstelling en de boeken die ik gelezen heb.


Op het begin van de film zie je een groot contrast met het leven van de Duitsers en het leven van de joden. Terwijl de Duitsers nog vrij ‘zorgeloos’ leven, is het leven van de joden een hel geworden.
 
 

Bruno is de jongste van het gezin. Samen met zijn oudere zus en ouders verhuist hij naar het platteland omdat zijn vader promotie heeft gekregen. Zijn vader is soldaat, hij zal er aan het hoofd staan van een werkkamp. De taak van de vader is voor het gezin geheim. De kinderen weten van niets, de moeder weet zo weinig mogelijk. Bruno wil later ontdekkingsreiziger worden en is heel nieuwsgierig.

Wanneer Bruno uit zijn slaapkamerraam kijk, ziet hij mensen op een boerderij werken in een pyjama. Bruno weet niet van het bestaan van de werkkampen. Wanneer hij zijn ouders vragen stelt over de boerderij worden deze steeds afgeblokt. Bruno probeert zich sterk te houden, maar hij kan de drang niet weerstaan.
 

Wanneer hij de achtertuin verkent, ontdekt hij een raam. Hij komt in het bos terecht en uiteindelijk ontdekt hij een hek met prikkeldraad. Hier ontmoet hij Shmuel, 8 jaar en een jood.
 

Bruno zit tussen twee vuren. Aan de ene kant heeft hij zijn eigen ervaring met een vriendelijke jood die hij niet kan delen en aan de andere kant wordt hij ondergedompeld in de propaganda van de nazi’s.

‘there is such thing as a nice Jew, tough, isn’t there?’

‘ I think, Bruno, if you ever found a nice Jew, you would be the best explorer in the world’.

(dialoog tussen Bruno en leraar)

Wanneer Shmuel zijn vader niet kan vinden besluit Bruno hem te helpen. De jongens sluiten een pact. Shmuel regelt het uniform van Bruno en die kruipt onder de prikkeldraad. In het werkkamp gaan ze op zoek naar de papa van Shmuel.

Voordat Bruno het beseft wordt hij samen met de joden naar de doucheruimte gebracht. Hier wordt hij vermoord. Op dat zelfde moment is heel het gezin op zoek naar Bruno, maar ze zijn te laat.
 

 

In de film zijn er verschillende herkenbare elementen terug te vinden. In de film is te zien hoe de oma en later ook de moeder van Bruno het niet meer eens zijn met het regime. Ze moeten dit verzwijgen want als je dit in het openbaar zegt, kan je problemen krijgen.

In de film is ook te zien hoe de joden voor het gezin werken. Wat minder te ontdekken was, is de bescherming die de joden dan kregen.  Persoonlijk vond ik dat dit niet aanbod kwam in de film.

De propaganda wordt in de film ook heel duidelijk. De kinderen weten niets van de gruwel en worden gehersenspoeld. Ze leren de recente geschiedenis waar de jood als slechterik wordt voorgesteld. Ook de manier waarop het werkkamp wordt voorgesteld in de film van Duisters is een grote tegenstelling met de werkelijkheid.

In de film is ook te zien dat maar weinig mensen wisten wat er echt aan de hand was. Zelf de moeder van Bruno wist op het begin niet dat de joden op zo’n gruwelijke manier vermoord werden.

“They even smell worse when they’re dead”

Uiteindelijk beslist de moeder van Bruno om te vertrekken, maar voor ze kan vertrekken is het al te laat.

“My husband is a monster!”

In de film is het ook duidelijk dat de joden echt slecht behandeld werden. De manier waarop men tegen hen schreeuwden en hoe zeg gemarteld werden.

 

Door het kijken van deze film heb ik nog een beter beeld gekregen van de hollocaust.

 

 

 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten